مقدمه:

 ایدز (AIDS )مخفف "سندرم نقص ایمنی اکتسابی   (Immunodeficiency Acquired Syndrome)است. این سندرم در نتیجه عفونت با ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV )ایجاد میشود. HIV یک ویروس بسیار هوشمند است که به طور خاص سلولهای کلیدی سیستم ایمنی بدن را هدف قرار میدهد. سیستم ایمنی، خط دفاعی بدن در برابر بیماریها و عفونتها است. تضعیف این سیستم، بدن را در برابر عوامل بیماریزای فرصتطلب و برخی سرطانها آسیبپذیر میسازد. درک ماهیت این ویروس و روشهای انتقال آن، اولین گام برای پیشگیری مؤثر از شیوع آن در جامعه است.

راههای انتقال HIV  : یک ویروس بسیار شکننده است که خارج از بدن انسان به سرعت از بین میرود. انتقال تنها از طریق تماس مستقیم با مایعات بدنی خاصی که حاوی غلظت کافی از ویروس هستند، امکانپذیر است.

مایعات بدنی که میتوانند HIV را منتقل کنند:

خون: استفاده مشترک از سرنگها و سوزنها: رایجترین راه انتقال از طریق خون، به ویژه در میان مصرف کنندگان مواد مخدر تزریقی که تجهیزات آلوده را به اشتراک میگذارند.

انتقال از طریق زخمهای باز یا خالکوبی/پیرسینگ با تجهیزات غیر استریل.

انتقال در محیطهای پزشکی به دلیل فرسودگی یا عدم رعایت ایمنی.

 مایع منی (اسپرم) و ترشحات واژن: رابطه جنسی محافظت نشده: شامل رابطه جنسی مقعدی (که پرخطرترین شکل است)، واژنی و دهانی است. ویروس از طریق مخاط مرطوب این نواحی وارد جریان خون میشود.

انتقال ازمادر به کودک: ویروس میتواند در دوران بارداری، هنگام زایمان یا از طریق شیردهی از مادر مبتلا به نوزاد منتقل شود.

راههای اصلی پیشگیری از ابتلا به: HIV

پیشگیری از HIV یک رویکرد چندوجهی است که شامل تغییرات رفتاری، استفاده از مداخلات دارویی و ارتقاء آگاهی عمومی است

خلاصه‌ای از استراتژی‌های کلیدی که توسط سازمان‌های بهداشتی جهانی (WHO) و برنامه مشترک ملل متحد در مورد ایدز (UNAIDS) به عنوان مهم‌ترین ارکان برای دستیابی به اهداف پایان دادن به ایدز تا سال ۲۰۳۰ توصیه شده‌اند، عبارتنداز:

۱. پیشگیری (Prevention)

این بخش بر جلوگیری از انتقال ویروس HIV در وهله اول تمرکز دارد:

**دسترسی جهانی به کاندوم و آموزش جامع سلامت جنسی: ترویج استفاده صحیح و مداوم از کاندوم به عنوان یکی از مؤثرترین روش‌های پیشگیری.

   **درمان پیش از مواجهه (PrEP - Pre-Exposure Prophylaxis): در دسترس قرار دادن داروهای پیشگیری روزانه برای افرادی که در معرض خطر بالای ابتلا هستند (مانند افراد دارای شریک جنسی مبتلا به HIV).

**درمان به عنوان پیشگیری (TasP - Treatment as Prevention): اطمینان از اینکه همه افراد مبتلا به HIV به درمان ضد رتروویروسی (ART) دسترسی داشته باشند. با درمان مؤثر، بار ویروسی در بدن فرد به حدی پایین می‌آید که عملاً خطر انتقال ویروس به صفر می‌رسد (U=U: Undetectable = Untransmittable).

   **برنامه سوزن و سرنگ سالم (Harm Reduction):** برای افراد تزریق‌کننده مواد مخدر، تأمین دسترسی به سرنگ‌های استریل و خدمات کاهش آسیب برای جلوگیری از انتقال از طریق خون.

   **پیشگیری از انتقال از مادر به کودک (PMTCT): ارائه مراقبت‌های لازم به زنان باردار مبتلا به HIV برای جلوگیری از انتقال ویروس به نوزادانشان.

۲. تشخیص و درمان (Testing and Treatment)

این بخش حیاتی است زیرا شناسایی سریع و درمان به موقع، هم جان فرد مبتلا را نجات می‌دهد و هم به کنترل اپیدمی کمک می‌کند:

  **تشخیص گسترده و سریع (Test and Treat): ایجاد امکانات تست سریع، محرمانه و در دسترس در تمام سطوح جامعه، و بلافاصله پس از تشخیص، شروع درمان ART بدون تأخیر.

  **درمان ضد رتروویروسی (ART) برای همه: تضمین دسترسی رایگان، مداوم و بدون وقفه به داروهای ART برای همه افراد مبتلا، صرف نظر از وضعیت درآمدی یا اجتماعی.

  **مراقبت‌های ادغام یافته:** ادغام خدمات HIV با سایر خدمات بهداشتی (مانند سل، هپاتیت، سلامت زنان و سلامت روان) تا افراد به طور جامع‌تر حمایت شوند.

۳. حذف تبعیض و موانع اجتماعی (Eliminating Stigma and Barriers)

این جنبه اغلب نادیده گرفته می‌شود اما یکی از بزرگترین موانع در مبارزه با ایدز است:

   **توقف تبعیض (Stigma Reduction): اجرای کمپین‌های ملی برای آموزش عمومی و کاهش انگ و ترس مرتبط با HIV/AIDS در محیط‌های کاری، آموزشی، خانوادگی و درمانی.

   **تمرکز بر گروه‌های کلیدی (Key Populations): طراحی برنامه‌های متمرکز و محترمانه برای دسترسی این گروه‌ها به خدمات پیشگیری، درمان و حمایت، زیرا این گروه‌ها بیشترین آسیب‌پذیری را دارند.

نتیجـه گیـری : موفقیت در ریشه‌کنی ایدز وابسته به این است که سیستم بهداشت بتواند اطمینان حاصل کند که "هیچ کس عقب نماند"؛ یعنی همه افراد در معرض خطر به پیشگیری و همه افراد مبتلا به درمان دسترسی داشته باشند، و در عین حال، جامعه با تبعیض و موانع قانونی مبارزه کند.

طاهره قطبی _ عضو هیأت علمی دانشکده پرستاری ام البنین (س) لامرد